Ο θεσμός της αρχαίας ελληνικής πόλης αποτελεί σημείο επιστημονικής μελέτης και αντιπαράθεσης, καθώς πρόκειται για τον πρωταρχικό πυρήνα οργανωμένης κοινωνικής και πολιτικής ανθρώπινης συμβίωσης.
Η ιστορία του θεσμού είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία των ελληνικών φύλων που εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο. Επιστήμονες μελέτησαν το θεσμό της αρχαίας ελληνικής πόλης σε βάθος κι επεσήμαναν τα συστατικά στοιχεία του και τα ιστορικά-κοινωνικά-πολιτικά-οικονομικά χαρακτηριστικά του θεσμού. Η αρχαία ελληνική πόλη ως έκφραση ομαδικής συμβίωσης ανθρώπων δημιουργήθηκε από τους Έλληνες καιπρόκειται για τον πληρέστερο τύπο ανεξάρτητης και αυτόνομης κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης.
Εκατοντάδες, διάσπαρτες τέτοιες πόλεις αναφέρονται από αρχαίους συγγραφείς καιτον Όμηρο που ονομάζει ‘πόλιν’ ή ‘πτολίεθρον’ την ακρόπολη/φρούριο του άστεως και ‘άστυ’ την κατοικημένη περιοχή.Τον 8ο αι. η πόλη διαμορφώθηκε ως μια ορθολογικά οργανωμένη κοινωνικοπολιτική οντότητα κι όχι απλά ως μια αναγκαία κοινότητα συμβίωσης.
Η εξέλιξη κορυφώθηκε τον5οαι καισυνέχισε να εξελίσσεται και τον 4οαι . Διάφορες διεργασίες και γεγονότα προκάλεσαν ανακατατάξεις που διαμόρφωσαν ένα νέο κοινωνικό και πολιτικόσκηνικό.Τον 6ο αι. η πόλη λειτουργούσε ήδη ως ένας πολιτικός οργανισμός. Στην Αθήνα υπήρχε πολιτειακή δομή και πρωτοποριακή νομοθεσία, με λειτουργικά πολιτειακά όργανα και κωδικοποιημένες μορφές διακυβέρνησης. Το ίδιο συνέβαινε στη Σπάρτη και σε άλλες πόλεις που ακολουθούσαν τις δυο ισχυρές πόλεις της εποχής .
Τρεις ήταν οι παράγοντες που συνέβαλαν στο θεσμό της πόλης :
-η ανάπτυξη πρωτόγνωρων για την εποχή οικονομικών δραστηριοτήτων
-ο εκπατρισμός
-η άνθηση του θαλάσσιου εμπορίου
